زندگی اجنه و ماهیت وجودی آنان

جنّیان موجوداتى پوشیده از دید آدمیان‌اند. این نوع از آفریده‌هاى الهی به تصریح قرآن کریم ^[۱]از لهیب خالص آتش (زبانه و شعله غیر آمیخته به دود) آفریده شده‌اند. در میان جنّیان نیز همچون آدمیان جنس نر و ماده و نیز توالد و تناسل و حیات و مرگ وجود دارد؛ چنان که به تصریح قرآن کریم^[۲]
جنّیان همچون آدمیان مکلف به شریعت‌ مى‌باشند.

از احکام آن به مناسبت در باب صلات و تجارت سخن گفته‌اند.
تسخیر جن از راه نامشروع، مانند ریاضت ها و خواندن عزائم (عوذات) مشتمل بر کفرحرام است. در حرمت آن از راه مشروع، همچون خواندن عزائمِ صحیح، اختلاف است ^{[۳] [۴][۵]}
به گفته برخى، گفتن اذان هنگام ترس از جن مستحب است. ^[۶][۷]

كلمه‌ «جن» در اصل به معنای چیزی است كه از حسانسان پوشیده باشد.

از آیات قرآن استفاده می‌شود كه «جن» یك نوع موجود عاقلی است كه از دید انسان مخفی است، و آفرینش آن در اصل از آتش یا شعله‌های صاف آتش است، و ابلیس نیز از همین گروه است.

۱ ـ جن موجودی است كه از شعله‌های آتش آفریده شده، برخلاف انسان كه از خاک آفریده شده است.^[۸]

۲ ـ دارای عقل، علم، درك و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است. ^[۹]

۳ ـ دارای تکلیف و مسئولیت هستند. ^[۱۰]

۴ ـ طایفه‌ جن نیز مرد و زن دارند.^[۱۱]

۵ ـ گروهی از آن‌ها مؤمن صالح و گروهی كافرند.^[۱۲]

۶ ـ دارای حشر و نشر و معادند.^[۱۳]

۷ ـ آن‌ها در آسمان‌ها بوده و خبرگیری و استراقسمع داشتند و بعداً ممنوع شدند.^[۱۴]

۸ ـ در میان آن‌ها افرادی یافت می‌شوند كه از قدرت زیادی برخوردارند، همان‌گونه كه در میان انسان‌ها نیز چنین است:
مثلاً یكی از آن‌ها به سلیمان گفت: «من تخت ملکهسبا را پیش از آن‌كه از جای برخیزی از سرزمین او به این‌جا می آورم»!^[۱۵]

۹ـ آن‌ها قدرت انجام بعضی كارهای مورد نیاز انسان را دارند: «گروهی از جن پیش روی سلیمان به اذن پروردگار كار می‌كردند، و برای او معبد ها، تمثال‌ ها و ظروف بزرگِ غذا تهیه می‌كردند». ^[۱۶]

۱۰ ـ خلقت آن‌ها در روی زمین قبل از خلقت انسان‌ها بوده است.^[۱۷]

روایتی از پیامبر (ص) نقل شده است كه فرمود: «خداوند جن را پنج صنف آفریده است: صنفی مانند باد در هوا (ناپیدا هستند) و صنفی به صورت مار ها، و صنفی به صورت عقرب‌ ها، و صنفی حشرات زمینند و صنفی از آن‌ها مانند انسانند كه بر آن‌ها حساب و عقاب است. ^[۱۸][۱۹]

پس جن نیز مانند انسان موجودی است مادّی و همانند انسان دارای روح است. ^[۲۰]

پس به طور كلی دارای حیات هدفدار و معنادار می باشد كه دارای ویژگی هایی است كه حشر و نشر (معاد) را برای او لازم می گرداند. ^[۲۱]

فلسفه و رازآفرینشجن، که در قرآن آمده، همان است كه درباره انسان وارد شده است، یعنی عبادت و پرستش خداوند سبحان، چنانكه فرموده است: «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون»؛ جن و انسان را نیافریدم مگر برای عبادت و پرستش نمودن.^[۲۲]

اولاً: جهان جن، جهان تکلیف و مسئولیت، باز خواست، خطاب و عتاب است و آنها قدرت دریافت رسالت و انذار و بشارت را دارند.
ثانیاً: معلوم می شود كه جهان جن نیز همراه مجموعه عالم به سوی قیامت و رستاخیز عمومی پیش می رود.
ثالثاً: نشان می دهد كه عالمقیامت و جهان موت برای افراد جن در حكم جهان غیب و پنهان است و افراد جن در مورد سرای آخرتعلم و اطلاع محسوس ندارند.
رابعاً: نشان می دهد كه در نفس و در وجود جن، قدرتِ یافتن و وجدان است.
ذیل آیه: «غرتهم الحیوه الدنیا؛ یعنی زندگی دنیا آنها را مغرور ساخت»، نشان می دهد كه افراد جن دارای حیات و زندگی مادی و ظاهر ی هستند و صاحبان کالا ها و متاع ها و… می باشند.

جن نیز مانند انسان، مسلمان و کافر دارد:
نكته ای كه از آیات و روایات استفاده می شود این است كه: جنیان نیز همانند انسان ها مسلمان و کافر دارند.^[۲۳]

و نیز شیعه و غیر شیعه دارند. در سورهاحقاف بحث فشرده ای پیرامون ایمان آوردن گروهی از جنیان به پیامبراسلام و كتاب آسمانی او آمده است.^[۲۴]

و با آنچه بیان شد جای تردید نیست كه جنیان نیز مانند ما انسان ها دارای عقاید مختلف بوده و عده ای از آنها فاسق، فاجر، ظالم و کافر ند و عده ای از آنها صالح، مومن و مسلمان می باشند و در مورد شیعه بودن بعضی از جنیان نیز شواهدی وجود دارد كه صحت این مطلب نیز محرز شده است. زیرا در روایات بسیاری از لسان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ عده ای از جنیان به عنوان شیعه معرفی شده اند.

از آیات ۲۹ تا ۳۱ سورهاحقاف استفاده می شود كه گروهی از جنیان به پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ ایمان آوردند. از این آیه نه تنها استفاده می شود كه رسول گرامی اسلام پیامبر جنیان نیز هست، بلكه بر این مطلب دلالت می كند كه سایر پیامبران مرسل نیز بر جن و انس مبعوث شده اند؛ چنانكه بعضی از آنها قبل از اسلام به دینحضرت موسی ـ علیه السلام ـ ایمان آوردند.

رویت جن 

در مورد رؤیت جن توسط انسان دیدگاه‏های مختلفی مطرح است. زمخشری با استناد به آیۀ (إنّه یریکم هو و قبیله من حیث لا ترونهم)(اعراف:27) معتقد است که دیدن جن ممتنع است و کسی که ادعای دیدن کند دروغ گفته است.(زمخشری، 1403، 2: 74) این در حالی است که مفاد آیۀ شریفه، ندیدن جنیان است نه ممتنع بودن آن.(لاهیجی، 1373،2: 17) از شافعی است که هر کس (به استثنای پیامبر) مدعی رؤیت جن باشد شهادتش باطل است.(ابن حزم، 1403،5: 12) به نظر برخی، جنیان فقط در روزگار پیامبران دیده می‌شدند تا این امر معجزه و دلیلی بر صدق رسالت آنان باشد.(قرطبی، 1405،7: 186؛ مجلسی، 1403،60: 156) اما برخی دیگر به چنین اختصاصی قائل نیستند.(نراقی، 1245، 3: 126) بر اساس برخی روایات، پیامبر9 و ائمه: آن‌ها را می‌دیدند.(ابن‏شهرآشوب، بی‏تا،1: 47) به عقیدۀ ابن‏عباس جنّیان در فاصله زمانی بین حضرت عیسی و پیامبر اکرم به استراق سمع و گرفتن اخبار غیبی و القای آن به کاهنان می‌پرداختند، ولی با بعثت پیامبر این توانایی را از دست دادند. وی از این واقعه نتیجه گرفته که پیامبر9 جنیّان را ندیده است.(حنبل، بی‏تا،1: 252) ملاصدرا رویت جن را ممکن دانسته و در تحلیل آن گفته است «ممکن است علت ظهور صورت پنهانی (جنّ) در برخی اوقات آن باشد که آنان بدن‌های لطیفی دارند که در لطافت و نرمی متوسط بوده و پذیرای جدایی و گرد آمدن است و چون گرد آمده و متکاثف شد، قوام آن ستبر شده و مشاهده می‌گردد و چون جدا گشت قوامش نازک و جسمش لطیف گشته و از دیدگان پنهان می‌گردد مانند هوا که چون تکاثف یافته و به صورت ابر درآمد مشاهده می‌گردد و چون به لطافت خود بازگشت دیده نمی‌گردد».(ملاصدرا، 1384: 301).

خوراک جن

در مورد خوراک جنیان در روایتی آمده است که بوی استخوان و ارواث حیوانات غذایشان می‌باشد.(مجلسی، همان،60: 82) برخی گفته‏اند خوراک ایشان هوای آمیخته به بوی طعام است. محی‏الدین عربی می‌گوید: «یکی از صاحبان مکاشفه به من گفت جنیان را دیده است که بر استخوانی فرود می‌آمدند و آن را بو می‌کرده و باز می‌گشتند.»(ابن‏عربی، بی‏تا،1: 132) اما برخی معتقدند که جنیان چون روحانی هستند نه می‌خورند و نه می‌آشامند.(طبرسی، همان،1: 192

نحوه زیان‌رسانی جنیان به انسان‌ها

اما اینکه آیا جنّ‌ها می‌توانند به ما زیانی برسانند و اگر می‌توانند، چه نوع زیان‌هایی را می‌رسانند؟

جواب مثبت است یعنی می‌توانند به ما زیان برسانند؛ امّا نه زیان‌هایی که ممکن است به ذهنتان برسد مانند اینکه جنّ‌ها ما را بترسانند یا دزدی بکنند و یا ما را گرفتار بیماری نمایند، زیرا خداوند هیچ‌گاه چنین اختیاری را به جنّ‌ها نداده است. چرا که اگر چنین قدرتی را به آن‌ها می‌داد، زندگی برای ما انسان‌ها غیرممکن می‌شد و هیچ‌گونه امنیتی نداشتیم، چون وسایل مورد نیاز ما را می‌دزدیدند و شب‌ها ما را می‌ترساندند یا با مسموم کردن انسان‌ها آن‌ها را بیمار می‌کردند.

از این رو خداوند متعال به خاطر حفظ جان آدمیان و تأمین امنیت و آرامش آن‌ها چنین اختیار و قدرتی را به جنّ‌ها نداده است. درست مانند اینکه به ما انسان‌ها قدرت آزار و اذیت جنّ‌ها را نداده است؛ بنابراین جنّ‌ها نمی‌توانند ما را بترسانند و یا زندگی ما را برهم بزنند. پس چگونه به ما زیان می‌رسانند؟ جواب را خداوند در قرآن داده:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ … مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ الَّذِی یوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ؛ بگو (ای پیامبر) پناه می‌برم به پروردگار مردم … از شرّ وسوسه‌گر پنهانکار که در درون سینه‌ها وسوسه می‌کند خواه از جن باشد یا از انسان.» (سوره ناس)

بنابراین، همان گونه که انسان‌های پلید و بدسیرت، با وسوسه کردن دیگران آن‌ها را به کار‌های بد و گناه تشویق می‌کنند، جن‌های پلید و کافر نیز انسان‌ها را به گناه و معصیت تشویق می‌کنند. هر گاه انسانی بخواهد کار خوب بکند، آن‌ها با وسوسه‌گری مانع می‌شوند مثلاً اگر کسی بخواهد در راه خداوند با کفار بجنگد، آن‌ها در گوش او می‌گویند: «چرا به جنگ می‌روی و از زندگی راحت خود دست می‌کشی؟ تو اگر بمانی، می‌توانی کار بکنی و صاحب خانه و ثروت شوی، ولی اگر به جنگ بروی، کشته می‌شوی و زن و بچه‌ات بی‌تو می‌مانند و…» در حالی که اگر او به جنگ برود، دشمن از بین می‌رود و ممکن است وی کشته نشود و هم اینکه به ثواب بسیار بزرگ خداوند، در جهان آخرت دست می‌یابد؛ بنابراین تنها راهی که جنّ‌های بدسیرت و شیاطین می‌توانند به ما آسیب برسانند، وسوسه‌گری است. به همین خاطر باید از وسوسه‌های خطرناک آن‌ها به خداوند پناه ببریم و تنها از دستور‌های رهبران دینی خود پیروی کنیم، تا هم در دنیا و هم در آخرت سعادتمند باشیم.

عمر جن ها نسبت به انسان ها زیاد است و حدود هزار سال به بالا تخمین زده شده است همان جن هایی که در سوره جن از آنها یاد شده و با شنیدن اولین آیات قرآن بر سر هم خراب شدند شاید هنوز هم که هنوز است زنده اند. جن ها نیز همچون انسان ها دارای فرمانده و فرمانبردار ، کافر و متدین ، دانا و نادان ، ارباب و بنده هستند.

چه چیزی جن ها را می ترساند؟

ترس از خروس سفید و کبوتر

بعضی از حیوانات همچون خروس سفید ، کبوتر و اسب اصیل موجب هراس اجنه می شوند و چنانچه در خانه ای اسب اصیل وجود داشته باشد جن ها جرات وارد شدن به آن خانه را ندارند.

همانطور که اشاره شد اجنه بسیار زیادی از کبوتر دارند بالاخص اگر این کبوتر به رنگهای سفید و دورنگ باشند. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است:«هر منزلی که کبوتر داشته باشد جنی نمیتواند به آن خانه آفتی برساند»

خروس سفید از دیگر حیواناتی است که جنیان هراس بسیار زیادی از آنها دارند چنانچه خانه ای از این حیوان داشته باشد اجنه نمی توانند به آن خانه ورود کنند. همانطور که در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است:«اگر در خانه ای خروس بال گشاده سفید وجود داشته باشد هم خود آن خانه و هم هفت خانه اطراف آن از بلا به دور می ماند و یک بال زدن کبوتر دورنگ خیلی بهتر از هفت خروس سفید است»

گفتن بسم الله

اجنه و شیاطین با شنیدن کلمه مقدس «بسم الله» از محلی که در آن حضور دارند فرار می کند به خاطر همین است توصیه شده پیش از غذا خوردن و همچنین پیش از اینکه آب جوش روی زمین بریزید حتماً «بسم الله» بگویید تا شریک غذای شما نشده و برکت غذایتان کم نکند.

در این باب از پیامبر اکرم صلی الله پرسشی شد:که آیا شیطان می تواند با انسان هم غذا شود؟ حضرت فرمودند:«آری ، بسم الله زمزمه نشود افراد آن سفره با شیطان هم غذا شده و برکت از طعامشان گرفته می شود.»

اجنه به دنبال چه مکانها و افرادی هستند؟(نظرات فوق نیاز به تایید مرجع شیعی است)

    مکان هایی که در آن واجبات به جا آورده نمی شوند.

    مکان هایی که هیچ وقت صدای قرآن از آنها شنیده می شود.

    مکان هایی که صدای موسیقی در آن به شدت بالاست.

    مکان هایی که بساط لهو و لعب در آنجا به پاست.

    جایی که هیچ وقت بهداشت اصولی در آن رعایت نمی شود.

    مکان هایی که در آنجا قمار بازی می شود.

    آن دسته مکان هایی که در آنجا مواد مخدر استعمال و شرب خمر انجام می شود.

    مکان هایی که در مجاورت عوارض طبیعی همچون کوه، جنگل، چشمه، باغ و بیابان هستند.

    مکان های واقع در نزدیکی درختان مرکب بالاخص درخت نارنج.

    شخصی که از انجام غسل واجب سر باز می زند.

    شخصی که اهل زنا است.

    افرادی که اقدام به دست زدن به اعمال ختومات و علوم غریبه است.

    شخصی که در انجام امور واجبات خود تنبل است.

    فردی که با حیواناتی همچون گربه و سگ انس گرفته است.(در خصوص گربه باید حتما نظر مرجع شیعب اخذ گردد)

جن موجودی است انتخاب گر كه بر سر دو راهی قرار می گیرد و باید یكی را انتخاب نماید؛ اگر حق را پذیرفت، به پاداش نیك می رسد و اگر باطل را، به عذاب. پس جن از نظر عبادات و تکالیف و حتمی مواردی مانند زوجیت و… مثل انسان است. منتها در نحوه عبادت و انجام تکالیف مسلماً به تناسب ویژگی های خلقتش خواهد بود.

برای اطلاع بیشتر به جن در دین ، جن در فرهنگ رجوع شود.

۱۲ – منبع