فرمایش امام صادق علیه السلام در خصوص گناهان

بر گرفته از کتا ب توبه 

امام صادق (علیه السلام) در قطعه ای بسیار زیبا و جالب که صورت توبه نامه دارد ،

به گناهانی که توبه از آنها واجب فوری و واجب اخلاقی و شرعی است ، بدین صورت اشاره دارند ، گناهانی که اگر جبران نشود و با توبه ی حقیقی از صفحه ی پرونده زدوده نگردد ، موجب عذاب الهی در روز جزا و اختلال در زندگی در عرصه گاه دنیاست : ضایع کردن واجبات خداوند ، و توقف از فرایض و تضییع حق پروردگار از قبیل نماز ، زکات ، روزه ، جهاد ، حج ، عمره ، وضوی کامل ، غسل ، عبادت شب ، کثرت ذکر ، کفاره ی قسم ، استرجاع در مصیبت و روی گرداندن از حقایقی که در به جا آوردنش از واجب و مستحب کوتاهی شده .

ارتکاب گناهان کبیره ، روی آوردن به معاصی ، انجام گناهان ، کسب زشتیها ، برخورد به شهوات ، به عهده گرفتن خطا و خلاصه انجام هر معصیت به عمد و اشتباه ، و در پنهان و آشکار .

ریختن خون به ناحق ، عقوق والدین ، قطع رحم ، فرار از جبهه ، تهمت به پاکدامن ، خوردن مال یتیم به ظلم و ستم ، شهادت دروغ ، کتمان شهادت ، دین فروشی به بهای اندک ، رباخواری ، خیانت ، مال حرام ، جادو ، کهانت ، فال بد زدن ، شرک ، ریا ، دزدی ، شرابخواری ، کم گذاشتن از کیل ، خیانت و ظلم در ترازو داری ، کینه و دشمنی ، دو رویی ، پیمان شکنی ، افترا زدن ، مکر و حیله ، شکستن تعهد در برابر اهل ذمه ، قسم ، غیبت ، سخن چینی، بهتان ، عیب جویی و خرده گیری ، بدگویی ، لقب های بد دادن به اشخاص ، آزار همسایه ، ورود به خانه ی مردم بدون اجازه ، فخر فروشی ، کبر ، اصرار بر گناه ، روحیه ی استکباری ، راه رفتن به کبر و بزرگ منشی ، ستم در حکم راندن ، ظلم به هنگام خشم ، تعصب ورزیدن ، تقویت ستمکار ، کمک بر گناه و دشمنی ، کمی عدد در اهل و مال و فرزند ، بدگمانی به مردم ، متابعت هوی ، عمل به شهوت ، امر به منکر ، نهی از معروف ، فساد در زمین ، انکار حق ، روی آوردن به ستمگران در غیر حق ، مکر، خدعه ، بخل ، گفتار به نادانی ، خوردن میته و خون و گوشت خوک ، و آنچه برای غیر خدا ذبح شده ، حسد ، تجاوز ، دعوت به زشتی ، آرزو بردن به آنچه از جانب خدا عنایت شده ، خودپسندی ، منت گذاشتن در بخشش ، ستمگری ، انکار قرآن ، تحقیر یتیم ، راندن سائل ، شکستن سوگند ، قسم دروغ ، ستم به مردم در اموال و موی و صورت و آبرو ، بد دیدن ، بد شنیدن ، بد گفتن ، بد عمل کردن با دست ، قدم بد برداشتن ، به بدی لمس کردن ، به زشتی حدیث نفس نمودن ، قسم باطل .ترک آنچه واجب است و آلوده شدن به آنچه حرام است ، در این مقاله ی ملکوتی به وسیله ی امام ششم بیان شده ، و به عنوان گناهانیکه توبه از آن ضروری است به شماره آمده .

آثار سوء گناهان

بر اساس آیات قرآن مجید و معارف اهل بیت ، برای گناهان در دنیا و آخرت آثار سویی است که اگر گنهکار از گناهانش توبه نکند ، بدون تردید گرفتار آن آثار سوء خواهد شد .

بَلَی مَنْ کَسَبَ سَیِّئَهً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ  .

آری ، آنان که به تحصیل گناه برخاستند و گناه سراسر وجودشان را پوشاند ، اصحاب آتشند ، و در آن همیشگی و جاودانه خواهند بود .

قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالاَْخْسَرِینَ أَعْمَالاً

الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً

أُولئِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا بَآیَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلاَ نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَزْناً  .

به مردم بگو : شما را خبر دهم که زیانکارترین مردم چه کسانی هستند ، آنان که تمام کوشش و تلاششان در زندگی دنیا نابود شده ، ولی خیال می کنند عمل نیک انجام می دهند

اینان مردمی هستند که به آیات پروردگارشان و لقای او کافر شدند ، به این خاطر اعمالشان تباه شد ، لذا در قیامت بر آنان میزانی به پا نمی کنیم (میزان برای کسانی برپا می شود که اعمال قابل سنجیدن داشته باشند ، این آلودگان عاصی و خائنان بی پروا ، چون عمل و سعی شان نابود شده ، میزانی برای آنها برپا نمی شود ) .

فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ . . .  .

اینان را در دل ، بیماری نفاق است

، خداوند بر این بیماری می افزاید و برای ایشان است عذاب دردناک .

فَتَرَی الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَرَضٌ یُسَارِعُونَ فِیهِمْ . . .  .

آنان که در دل ، بیماری نفاق دارند مشاهده می کنی به سوی دشمنان خدا ، یهود و نصاری می شتابند .

وَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْساً إِلَی رِجْسِهِمْ . . .  .

و اما آنان که در دل ، بیماری نفاق دارند آلودگی بر آلودگی اینان اضافه می شود .

إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَی ظُلْماً إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیراً  .

همانا کسانی که اموال ایتام را به ستم می خورند ، جز این نیست که هم اکنون آتش می خورند ، و به زودی وارد آتش سوزان می شوند .

گروهی از محققین بر اساس این آیه ی شریفه و آیات دیگری که از نظر معنا همانند این آیه هستند ، عقیده دارند جریمه ی گنهکار در روز قیامت همان گناه اوست ، به این معنا که این گناه گنهکار است که در قیامت به صورت عذاب دردناک ظهور می کند و گنهکار را برای ابد اسیر خود نموده و او را شکنجه می دهد .

إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللّهُ مِنَ الْکِتَابِ وَیَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُولئِکَ مَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ * أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلاَلَهَ بِالهُدَی وَالْعَذَابَ بِالمَغْفِرَهِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ  .

آنان که آنچه راخداوند از کتاب نازل نموده ، کتمان می نمایند و آن را در برابر بهای اندکی می فروشند ، جز آتش چیزی نمی خورند ، خداوند در قیامت با آنان سخن نمی گوید ، و آنان را تزکیه از گناه و آلودگی نمی نماید ، و برای آنان عذابدردآوری است .

اینان کسانی هستند که گمراهی را با هدایت ، و عذاب را با مغفرت مبادله کرده اند ، و چه اندازه در برابر عذاب خدا طاقت دارند ؟!

مَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ کَرَمَاد اشْتَدَّتْ بِهِ الِّریحُ فِی یَوْم عَاصِف لاَّ یَقْدِرُونَ مِمَّا کَسَبُوا عَلَی شَیْء ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِیدُ  .

اعمال مردمی که به پروردگارشان کافر شدند ، به مانند خاکستری در برابر تندبادی در یک روز طوفانی است ، آنها قدرت ندارند کمترین چیزی از آنچه انجام داده اند به دست آورند ، و این گمراهی دوری است !

از اینگونه آیات استفاده می شود ، که آثار سوء گناه که خیلی بیش از اینهاست عبارت است از :

همنشینی با آتش در قیامت ، جاودانه بودن در عذاب ، زیان و خسارت در دنیا و آخرت ، نابود شدن همه ی تلاش و کوشش انسان ، حبط اعمال در محشر ، برپا نشدن ترازوی سنجش در قیامت ، اضافه شدن گناه بر اثر عدم توبه ، شتاب به سوی دشمنان خدا ، قطع رابطه ی حق با انسان ، تزکیه نشدن در قیامت ، تبدیل هدایت به گمراهی ،مبادله ی عذاب با مغفرت .

حضرت سجاد (علیه السلام) در روایتی مفصل به آثار سوء گناهان به این صورت اشاره می فرمایند :

گناهانی که نعمت ها را تغییر می دهند : تجاوز به حقوق مردم ، کناره گرفتن از عادت خیر ، از بین رفتن نیکی به مردم ، کفران نعمت ، ترک شکر .

گناهانی که موجب ندامت و حسرت است : قتل نفس ، ترک صله ی رحم ، واگذاشتن نماز تا از دست رفتن وقت ، ترک وصیت ، باز نگرداندن حقوق مالی مردم ، منع زکات تا رسیدن مرگ و لال شدن زبان گناهانی که باعث زوال نعمت است : عصیان عارف به ستم ، تعدی به مردم ، استهزاء افراد ، خوار نمودن انسانها .

گناهانی که نعمت ها را دفع می کند و نمی گذارد به انسان برسد : اظهار احتیاج ، خواب ثلث اول شب تا از دست رفتن نماز ، خواب صبح تا ضایع شدن نماز ، کوچک شمردن نعمت ، شکایت از حضرت حق .

گناهانی که باعث پرده دری است : شرابخواری ، قمار بازی ، دلقک بازی ، کار لغو ، شوخی ، گفتن عیوب مردم ، همنشینی با می خواران .

گناهانی که سبب نزول بلا و حادثه است : نرسیدن به داد اندوهگین ، ترک یاری ستمدیده ، ضایع کردن امر به معروف و نهی از منکر .

گناهانی که موجب پیروزی دشمنان است : ظلم آشکار ، اظهار معاصی ، مباح شمردن حرام ، سرپیچی از خوبان ، اطاعت از بدکاران .

گناهانی که باعث مرگ زودرس است :

قطع رحم ، سوگند دروغ ، گفتار کذب ، زنا ، بستن راه مسلمین ، ادعای امامت به ناحق .

گناهانی که سبب قطع امید است : یأس از رحمت ، ناامیدی شدید از لطف خدا ، تکیه بر غیر حق ، تکذیب وعده ی پروردگار .

گناهانی که موجب تاریکی هواست : سحر و کهانت ، ایمان به تأثیر ستارگان ، تکذیب قدر ، عقوق والدین .

گناهانی که علت برداشته شدن پرده ی حرمت است : وام گرفتن به نیت پس ندادن ، اسراف در خرج ، بخل بر زن و فرزند و ارحام ، بداخلاقی ، کم صبری ، به کار گرفتن بی حوصلگی ، خود را به تنبلی زدن ، سبک شمردن اهل دین .

گناهانی که مورث رد شدن دعاست : نیت بد ، زشتی باطن ، دورویی با برادران دینی ، باور نداشتن به اجابت دعا ، به تأخیر انداختن نماز تا از بین رفتن وقت ،ترک تقرب به حق با روی گرداندن از کار خیر و صدقه ، ناسزا گفتن و فحش در کلام .

گناهانی که سبب حبس باران می شود : ستم قاضیان در احکام ، شهادت ناحق ، کتمان شهادت ، منع زکات و قرض ، سنگدلی نسبت به نیازمندان و تهیدستان ، ستم بر یتیم و نیازمند ، راندن سائل ، و رد کردن تهیدست در شب تار .

امیرالمؤمنین (علیه السلام) در رابطه با گناهان می فرمایند :

لَو لَمْ یَتَوَعَّدِ اللهُ عَلی مَعْصِیَتِهِ لَکَانَ یَجِبُ اَنْ لاَ یُعْصی شُکْراً لِنِعَمِهِ .

اگر خداوند بر عصیان بندگانش نسبت به خود وعده ی عذاب نداده بود ، هر آینه واجب بود بهخاطر شکر نعمتهایش معصیت نشود !

بنابراین بیایید از باب تقدیر و تشکر از نعمتهای حضرت حق ، که احدی را قدرت شمارش آن نیست ، از هرگونه معصیت و گناهی خودداری کنیم ، و نسبت به گذشته ی زشت خود ، در مقام عذرخواهی و توبه و ندامت برآییم ، که اینگونه حرکت باعث مغفرت و رحمت ، و غرق شدن در لطف و عنایت حضرت محبوب است