در کتاب مذکور در لفظ فضیل نوشته است : فُضیل بن عیاض در ابتداى جوانى یکى از راهزنان و سارقان و غارتگران و دزدان و بدکاران و هرزه گران و عیّاشان مشهور زمان خود بود که هر کس اسم او را مى شنید لرزه بر اندامش میافتاد که در آن زمان سلطان و خلیفه وقت خود هارون الرشید از دست او ناراحت بود و ترس داشت .
روزى از روزها سوار بر اسب آمد کنار نهرى ایستاد تا اسبش آب بخورد که ناگهان چشمش به دختر بسیار زیبائى افتاد که مشک خود را بدوش گرفته و مى خواست بیاید کنار نهر آب ، آب بردارد. عشق و محبت آن دختر در قلبش رخنه کرد و چشم از آن دختر برنداشت تا وقتى که دختر مشک را پُر از آب کرد و راه خود را گرفت و رفت . به نوکران و بادمجان دور قاب چین هایش دستور داد تا او را تعقیب کرده و بعد به پدر و مادر و دختر خبر دهند که دختر را شب آماده کرده و خانه را خلوت نموده زیرا فضیل راغب آن زیبارو گشته (براى همین هم هست که اسلام داد مى زند اى مادرها و خواهرها و زنها حجاب داشته باشید تا چشم اجنبى ها به شماها نیافتد و مسائل دردناک به بار آورد.) فرستاده فضیل پس از تعقیب در خانه را زد و گفته هاى فضیل را به آنها ابلاغ نمود.
تا این خبر به گوش پدر و مادر دختر رسید بسیار ناراحت و متوحش و لرزان گردیدند چون چاره اى نداشتند یک عده از پیران و ریش سفیدان شهر را دعوت کردند و با آنها مشورت نمودند که چه کنیم ؟
آنها گفتند: بیا و دخترت را فداى یک شهر کن زیرا اگر فضیل به مقصود خود نرسد همه این شهر را به غارت برده و همه چیز را به آتش مى کشد، پدر و مادر از روى ناچارى دختر را مهیا کرده و خانه را خلوت نمودند.
شب هنگام فضیل وارد شهر شد و قلاب و کمند انداخت از بالاى دیوار و پشت بام به روى بامهاى دیگر رفت همینکه خواست وارد منزل معشوقه خود گردد یک وقت شنید صدائى مى آید خوب که گوش داد شنید صداى قرآن مى آید و یکى قرآن مى خواند توجه خود را به این آیه جلب کرد.
الم یاءن للّذین آمنوا اَن تخشع قلوبهم لذکر اللّه .
آیا وقت آن نرسیده که قلب مؤ منان خاضع و خاشع گردد بذکر خدا (دیگر دست از گناه بردارند و بیاد خدا باشند) این آیه چنان در او اثر کرد که از نیمه راه از دیوار فرود آمد و زندگیش را دگرگون کرد و با کمال اخلاص و صفاى دل گفت پروردگا را چرا نزدیک شده و هنگام خشوع رسیده .
فضیل از صمیم قلب بسوى خدا بازگشت و توبه حقیقى نمود و همان شب راه خود را گرفت و رفت تا به یک خرابه اى رسید که در آنجا پناه آورد وقتى وارد خرابه شد دید عده اى تجار و مسافران دور هم نشسته اند و با هم صحبت مى کنند آنها مسافرینى بودند که از ترس فضیل و یارانش به آن خرابه پناه آورده بودند. و بار انداخته و اکنون در فکر کوچ و حرکت بودند با یکدیگر مى گفتند از شر فضیل چگونه خلاصى پیداکنیم قطعا در این موقع شب بر سر راه ما کمین کرده تا دستبرد به اسباب و اثاثیه مازند.
فضیل از شنیدن این حرفها بیشتر متاءثر شد که چقدر من بدبخت بودم که پیوسته خاطر آسوده خانواده ها را بتشویش انداخته و نگران کرده ام چرا باید دلهائى از ترس او در اضطراب و پریشانى در این شب سیاه و ظلمانى بسر برند. از جاى خود حرکت کرد و خود را به کاروانیان معرفى کرد و گفت فضیل من هستم از این ببعد آسوده باشید زیرا فضیل توبه کرده و راه خدا را گرفته .
فضیل کم کم طریق زهد را پیشه گرفت و یکى از عرفا و زهّاد زمان خود گردید که یک روز هارون به مکه جهت طواف آمده بود دید یک عده دور کسى را گرفته اند وبه سخنانش گوش مى دهند و گریه مى کنند پرسید این مرد کیست گفتند آقا این همان فضیل بد کردار بود که حال توبه کرده . هارون در آن وقت از دزدى و غارتش ناراحت و ترسان بود و حال از زهد و خدا ترسیش ناراحت و ترسان است .
عادت فضیل این بود هر کاروانى را که لخت مى کرد نام و نشان کاروانیان را در دفترش ثبت مى کرد چون موفّق به توبه گردید، در پى صاحبان مال به همان نام و نشانه هائى که در دفترش ثبت شده بود روان گردید.
بیشتر صاحبان مال را پیدا کرد و از آنان رضایت طلبید و آن عده اى را که پیدا ننمود از طرف آنان ردّ مظالم و صدقه داد، مگر یک نفر یهودى ، که از او مال زیادى در نواحى شام برده بود، هر چه از او رضایت طلبید او رضایت نداد، در پاسخ مى گفت : من نذر کرده ام تا در مقابل مال از دست رفته ام ، زر نستانم رضایت ندهم ، حالا که تو زیاد اصرار دارى و مالى هم در دست ندارى بسیار خوب مانعى ندارد، زیر بستر من زر و نقود زیادى موجود است ، برو از زیر بستر من زر بردار و به قصد اداء دین به من بده تا من بر خلاف نذر خود عمل نکرده باشم و تو نیز به مقصود خود رسیده باشى .
فضیل دست در زیر بستر نهاد و مقدارى زر و نقود بیرون آورد و به یهودى داد.
یهودى فورا به فضیل گفت شهاتین را بر زبان من جارى کن که من به خداى محمد ایمان آوردم از این به بعد در دین یهودیت ماندن خطاى محض است ، چون من در کتاب تورات خوانده بودم ؛ یکى از صفات امّت پیغمبر آخرالزمان اینست که هرگاه یکى از آنان از عمل هاى زشت خود از صمیم دل و از روى حقیقت توبه نمود، خاک در دست آنان زر خواهد شد و به قدرت کامله حق خاک بى مقدار زر و درهم و دینار گردید.
بدان که در زیر بستر من جز خاک چیزى نبود من خواستم که تو را آزمایش و امتحان کنم چون خداى بزرگ خاک را به دست تو زر ناب گردانید بر من دو حقیقت آشکار شد.
یکى اینکه دانستم تو از روى حقیقت و از صمیم قلب توبه کرده اى و دیگر اینکه ، دینى که حضرت موسى از آن در تورات خبر داده و آن دین مقدس را ناسخ دین خود و دین بعد از خود (دین مسیح ) دانسته همین دینى است که تو دارى از این رو یهودى به دست فضیل سلمان شد.
در کتاب بحار الانوار جلد 11 مسطور بود: ابو بصیر مى گفت : همسایه اى داشتم که از معاونین و همکاران سلطان جور و ستم بود و ثروت زیادى از کنار این سلطان بدست آورده بود، و کنیزان و غلامانى داشت و هر شب مجلسى از هواپرستان و عیّاشان تشکیل مى داد و به لهو و لعب و عیش و طرب مى گذرانید و چند کنیز آوازه خوان و مطرب داشت که میخواندند و شراب مى دادند و مى خوردند و چون همسایه و مجاور من بود همیشه صداى آن منکرات از خانه او به گوش ما میرسید و ما را ناراحت مى کرد.
چندین بار به او گوش زد کردم که صداى ساز و آوازت مرا و خانواده ام را اذیت میکند… ولى متاءسفانه نمى پذیرفت هر دفعه به او اصرار و مبالغه مى نمودم تا یک روز گفت : من مردى مبتلا و معتادم و اسیر شیطان شده ام اما تو گرفتار شیطان و هواى نفس نیستى . اگر وضع مرا بصاحب خود آقا حضرت صادق (ع ) بگوئى شاید حضرت دعائى کرده و خداوند مرا از پیروى نفس نجات دهد.
ابوبصیر گفت : سخن آن مرد بر دلم نشست . صبر کردم تا وقتى که خدمت حضرت صادق (ع ) رسیدم و داستان همسایه ام را به آن حضرت عرضکردم .
حضرت فرمود: وقتى که به کوفه برگشتى او به دیدن تو خواهد آمد، به او بگو جعفر بن محمد مى گوید آنچه از کارهاى زشت مى کنى ترک کن من برایت بهشت را ضمانت مى کنم .
برگشتم به کوفه مردم به دیدنم آمدند او نیز با آنها بود، همینکه خواست حرکت کند نگاهش داشتتم وقتى اطاق خلوت شد. گفتم وضع ترا براى آقا امام صادق (ع ) شرح دادم حضرت فرمود: سلام مرا به او برسان و بگو آن حالت زشتت را ترک کن تا من برایت بهشت را ضمانت کنم .
تا این سخن مرا شنید گریه اش گرفت . گفت ترا بخدا آقا امام صادق (ع ) این حرف را به تو زد. گفتم بخدا قسم حضرت فرمودند.
گفت پس همین مرا بس است از منزلم خارج شد پس از چند روز که گذشت یکى را دنبال من فرستاد، وقتى پیش او رفتم دیدم پشت در ایستاده و برهنه است گفت : هرچه در خانه مال داشتم در محلش صرف کردم و چیزى باقى نگذاشتم اینکه مى بینى از برهنگى پشت درب ایستاده ام .
من سریع به دوستان مراجعه نمودم ومقدارى لباس که او را تاءمین کند تهیه کرده برایش آوردم ، بعد از چند روز باز پیغام داد مریض شده ام بیا تو را ببینم در مدت مریضیش مرتب از او خبر میگرفتم و با داروهائى به معالجه اش مشغول بودم ، بالاخره یک روز بحال احتضار رسید، در کنار بسترش نشسته بودم و او در حال مرگ بود، در اینموقع بیهوش شد وقتى بهوش آمد در حالیکه لبخند مى زد گفت : اى ابابصیر صاحبت آقا حضرت صادق (ع ) بوعده خود وفا کرد، این را گفت و دیده از جهان بست . در همان سال وقتى بحج رفتم در مدینه خدمت حضرت صادق (ع ) رسیدم ، در منزل اجازه ورود خواستم ، همینکه وارد منزل شدم هنوز یک پایم در خارج منزل بود که حضرت فرمود: اى ابابصیر دیدى ما بوعده خود نسبت بهمسیایه ات وفا کردیم .
در کتاب روضات الجنات نوشته است :
روزى آقا امام موسى بن جعفر (ع ) در بغداد از کنار منزل بُشر عبور میکرد صداى ساز و نواز و آواز داخل خانه بگوش حضرت رسید در این موقع کنیز بُشر براى ریختن خاکروبه از منزل خارج شد. آقا حضرت موسى بن جعفر (ع ) فرمود: اى کنیز صاحب این خانه بنده است یا آزاد؟!
کنیز گفت : حُرّ و آزاد است . حضرت فرمود: راست میگوئى اگر بنده مى بود از مولاى خود میترسید.
کنیز وارد منزل شد. بُشر بر سر سفره شراب نشسته بود، علت تاءخیر او را پرسید؟! گفت شخصى از کنار خانه شما رد مى شد از من سؤ ال کرد صاحب این خانه عبد و بنده است یا حُرّ و آزاد.
گفتم : آقا حُرّ و آزاد است .
فرمود: آرى اگر بنده بود از آقاى خود میترسید.
این سخن حضرت چنان در قلب بُشر تاءثیر کرد که سر از پا نشناخت با پاى برهنه از منزل خارج شده خود را به آقا موسى بن جعفر (ع ) رساند و از کرده خود پشیمان شد و به دست حضرت توبه کرد و از گذشته هاى خود پوزش خواسته و با چشم گریان بازگشت . از آن روز ببعد اعمال زشت خود را ترک کرد و از جمله زهاد و عرفاء قرار گرفت و گویند چون با پاى برهنه از پى حضرت موسى بن جعفر (ع ) دوید و با این حال توبه کرد او را بُشر فانى (پابرهنه ) لقب دادند.
در کتاب فروع کافى جلد 7 دارد:
در کوفه مردى خدمت آقا امیرالمؤ منین على (ع ) رسید. عرضکرد یا على من زنا کردم پاکم کن .
حضرت فرمود: از کدام قبیله اى هستى ؟ گفت از قبیله مزینه هستم . حضرت فرمود: از قرآن مى توانى چیزى قرائت کنى ؟
گفت : بله . چند آیه نیکو قرائت کرد.
حضرت فرمود: آیا جنون عارضت شده ؟
گفت : نه .
حضرت فرمود: فعلا برو تا از وضعت جویا شوم و تحقیق کنم .
فردا براى بار دوم بازگشت و گفتار روز پیش را تکرار نمود.
این بار آقا على (ع ) فرمود: آیا زن دارى ؟ گفت : آرى . حضرت فرمود: زنت حضور دارد (یعنى مسافرت نرفته ) گفت : آرى .
آنگاه حضرت وضع او را جویا شد. گفتند: مردى فهمیده و عاقل است .
روز سوّم آمد و مانند دو روز قبل تقاضاى پاک شدن نمود باز حضرت فرمود برو تا در باره تو سئوالاتى نمایم .
در روز چهارّم باز خدمت آقا على (ع ) رسید و اقرار کرد، حضرت به قنبر دستور داد تا او را نگهدارد، در این هنگام حالت خشم بر آقا على (ع ) روى داد سپس فرمود: چقدر زشت است که مردى کار ناشایستى از این قبیل انجام دهد و خود را در میان مردم رسوا نماید. چرا توبه نمى کنید بخدا قسم اگر بین خود و خدا واقعا توبه کند بهتر است برایش از اینکه من حد بر او جارى نمایم . آنگاه او را بسوى بیابان برد و در میان مردم فریاد زدند ایّهاالنّاس خارج شوید تا بر این مرد حد جارى شود و با وضعى بیائید که یکدیگر را نشناسید قبل از اینکه بر این مرد حد اجرا شود، محکوم تقاضا کرد اجازه دهند دو رکعت نماز بخواند پس از نماز او را وارد گودالى که حفر شده بود نمودند، بطورى که صورت به طرف مردم بود.
حضرت على (ع ) رو به جمعیّت کرد و فرمود: اى مسلمانان این عمل یکى از حقوق خداست . هر کس برگردن او نیز حقیست برگردد. زیرا کسیکه حدّى بر او باشد نمى تواند حد جارى کند.
همه مردم برگشتند فقط آقا على (ع ) و امام حسن و امام حسین 8 باقى ماندند، حضرت امیرالمؤ منین (ع ) سنگى به دست گرفت و سه تکبیر فرمود و سه سنگ بترتیب با هریک سه تکبیر به آن مرد زد. امام حسن و امام حسین 8 نیز بترتیب همین عمل را تکرار کردند بر اثر همان ضربات مرد گنه کار از دنیا رفت آقا على (ع ) او را بیرون آورده دستور داد قبرى برایش کندند نماز بر او خوانده دفنش کردند، عرضکردند غسلش نمى دهید، حضرت فرمود با چیزى غسل کرد که تا روز قیامت پاک و پاکیزه است همانا صبر بر کار دشوارى نمود.
در بحار الانوار باب الخوف الرجاء مرحوم علامه مجلسى رضوان اللّه تعالى علیه دارد: در بنى اسرائیل مردى بود که کفن دزدى مى کرد، همسایه اى داشت که او را میشناخت یک روز مریض شد و ترسید بمیرد و کفن او را بدزدد براى همین خاطر کفن دزد را طلبید و باو گفت : من چطور همسایه اى براى تو بودم ؟ کفن دزد گفت : خوب همسایه اى بودى . گفت : از تو یک درخواست دارم ؟! گفت : بفرمائید من در خدمت شما هستم هرکارى دارى انجام میدهم . مرد همسایه رفت و دو کفن آورد و گفت : هر کدام را دوست دارى و بهتر است براى خودت بردار. تا مرا در کفن دیگر بپوشانند و چون مرا دفن کردند قبر مرا نشکاف و مرا برهنه نکن . کفن دزد نپذیرفت و گفت این حرفها چیست من خدمت گذار شما هستم . ولى مرد همسایه با اصرار کفن بهتر را به او داد و رفت .
مرد همسایه از دنیا رفت و دفنش کردند. کفن دزد گفت مرده که شعورى ندارد که بفهمد من خُلف وعده با او کرده ام ، میروم و کفن او را میدزدم . پس قبرش را شکافت و چون خواست او را برهنه کند، صیحه شدیدى شنید که میگوید: نکن . از ترس او را برهنه نکرد و قبرش را پوشانید. و تا هنگام مردن پشیمان و ناراحت بود، یک روز که در حال احتضار بود و فرزندانش دور بسترش جمع شده بودند گفت : اى فرزندان من ، من چطور پدرى براى شما بودم ؟ گفتن : خوب پدرى بودى گفت : پس یک در خواستى از شما دارم و آن هم اینست که هروقت از دار دنیا رفتم بدنم را آتش بزنید و خاکسترم را بباد دهید نصفى را در دریا و نصفى را در صحرا بریزید، زیرا من گناهى کرده ام که شاید خدا به خاطر این کار از سر تقصیر من در گذرد در حالى که من توبه کرده ام اما نمى دانم مورد قبول قرار گرفته یا نه ، بچه هایش اول قبول نمى کردند ولى با اصرار موافقت کردند.
کفن دزد مُرد و بچه هایش به ناچارى جسدش را آتش زدند و طبق وصیتش عمل نمودند، خداوند متعال خاکسترهاى متفرقه بدن او را جمع نمود و زنده اش کرد و فرمود: چه چیز سبب این شد که تو چنین وصیتى کردى ؟ گفت : بعزت و جلالت قسم ترس از عذابت مرا بر این وصیت وادار نمود.
خداوند متعال خطاب فرمود: منهم بخاطر اینکار ترا بخشیدم و ترس تو را به امن مبدل کردم و طلب کارانت را راضى خواهم کرد.
از این داستان فهمیده مى شود که هرگاه گنهکارى از گناهش پشیمان شود و از عذاب الهى بترسد خداوند هم او را خواهد آمرزید و خصمائش را از او راضى خواهد فرمود.
مرحوم فخر المحققین سید محمد اشرف سبط سید الحکماء میرداماد رضوان اللّه تعالى علیه فرمود: اسحاق بن ابراهیم طاهرى که یکى از بزرگان بوده یکشب در عالم خواب آقا حضرت رسول اکرم (ص ) را دید، حضرت به او فرمود: قاتل را رها کن . با ترس از خواب بیدار شد. ملازمان خود را طلبید و گفت : این قاتل کیست و در کجاست ؟
گفتند: در اینجا حاضر است و خودش هم اقرار بقتل کرده است . او را حاضر کردند اسحق به او گفت اگر راستش را بگوئى تو را رها خواهم کرد قاتل گفت : من با یکسرى از رفقایم اهل همه فسادها و لااُبالى گرى و عیّاشى و ولگردى بودیم با آنها مرتکب هر حرامى مى شدیم و در بغداد بهر عمل زشتى دست میزدیم ، یک پیرزالى براى ما زن مى آورد. یک روز آن پیر زن بر ما وارد شد که با خودش دخترى بسیار زیبا آورده بود، آن دختر تا ما را دید و متوجه شد که آن پیر زن او را فریب داده صیحه اى زد و بیهوش پخش زمین شد وقتى او را بهوش آوردند فریاد زد و گفت اللّه اللّه از خدا بترسید و دست از من بردارید من این کاره نیستم و این پیر زن غداره مرا فریب داد و گفت در فلان محل تماشائى است و قابل دیدن است و افسانه هائى برایم بافت و مرا راغب گردانید من هم همراهش راهى شدم از خدا بترسید من علویه از نسل حضرت زهرا سلام الله علیها هستم .
دوستانم به حرفهاى او اعتنایى نکردند و جلو آمدند که به او دست درازى کنند من بخاطر حرمت رسول اللّه (ص ) غیرتم بجوش آمده و از آنها جلوگیرى کردم در نزاعى که با آنها کردم جراحات زیادى بر من وارد شد چنانچه مى بینى پس من ضربه اى سخت بر او وارد کردم و پیشکسوت آنها را کشتم و دختر را سالم از دست آنها خلاص کردم .
دختر وقتى خود را رها دید در باره ام دعا کرد و گفت : همین طور که عیبم را پوشاندى خدا انشاء الله عیب هاى تو را بپوشاند و هینطور که مرا یارى و کمک کرد خدا تو را یارى کند در این هنگام صداى همسایه ها بلند شد و به خانه ما ریختند در حالى که خنجر خون آلود در دست من بود ومقتول در خون مى غلتید مرا گرفتند و اینجا آوردند.
اسحاق گفت : من تو را به خدا و رسول الله (ص ) بخشیدم آن مرد قاتل گفت من هم از همه گناهانم توبه کردم و به حق آن کسیکه مرا به او بخشیدى دیگر گرد گناه و معصیت بر نمى گردم و توبه کردم و کم کم یکى از نیکان گردید.
در این داستان مى بینیم که قاتل به واسطه ترک حرام و جلوگیرى از آن و یارى کردن از مظلوم براى خدا و حرمت رسول اللّه (ص ) با آن همه آلودگیهایش چگونه مورد لطف خدا و رسولش واقع شد به طوریکه از کشته شدن نجات پیدا کرد و به توبه از گناهان موفقش داشتند.
مرحوم حاجى نورى رضوان اللّه تعالى علیه در دارالسلام مى فرماید:
یکى از علماى نجف نقل فرمود: که در منزل کبوترى داشتیم ، گربه اى هم گاهى اوقات به منزل رفت و آمد مى کرد، روزى گربه به کبوتر مذبور که مورد علاقه ما بود حمله کرد و او را گرفت و برد و خورد، بچه ها هم تعقیبش کردند ولى نتوانستند او را دریابند.
من هم عصا را نزدیک خودم گذاشته بودم که وقتى گربه رسید او را تنبیه کنم ، اما تا چند روز نیامد چون شعور دارد هشیار است مى فهمد جائیکه دزدى و خیانت کرده نباید به این سادگى ها آفتابى شود، یکروز متوجه شدم که آهسته آهسته مى آید خیلى مقدس وار عمل به احتیاط میکند، خودم را پنهان کردم که نفهمد در کمینش هستم و فرار کند، داخل حجره شد خودم را پشت پرده پنهان کردم ، وارد کتابخانه شد من هم داخل شدم و درب را بستم ، گربه متوجه شد که در بسته شده ، من هم با عصا به او حمله ور شدم متوجه شد که کار از کار گذشته و این طرف و آن طرف رفتن فایده اى ندارد، یکمرتبه جستن کرد و رفت روى کتابها در آنجا یک لعل قرآن بود دستها و پوزه اش را روى قرآن گذاشت و به اصطلاح به قرآن پناهنده شد.
من وقتى که دیدم حیوان به قرآن پناهنده شده ، چوب را کنار و در اطاق را باز کردم تا برود، گربه هم آهسته بیرون جهید ولى توبه صادقانه اى کرد، چون از آن روز ببعد دیگر در خانه ماخیانت نکرد، نه کبوتر و نه ماهى و نه گوشت … هیچ چیز را دیگر نبرد.
اینست وضع حیوانات !! اى انسانها متوجه خود باشید اگر توبه کردى دیگر گناه نکنید.
در کتاب شرح صحیفه سجادیه نوشته شده :
در زمان رسول خدا (ص ) جوانى عیاش و لااُبالى بود. هرچه پدرش او را نصیحت و موعظه میکرد فائده اى نداشت ، غرور جوانى نمى گذاشت حرف پدر در گوشش فرو رود، پدر که خسته شده بود او را طرد کرد و بالاخره پس از مدتى پسر مریض شد. بپدر خبر دادند که پسرت مریض شده ولى او اعتنائى نکرد و گفت من او را عاق کرده ام .
پسر مُرد و پدر حتى در تشییع جنازه او شرکت نکرد. دیگران رفتند و پسر را کفن و تشییع و تجهیز کردند و دفن نمودند، شب در عالم رؤ یا پدر در خواب دید، پسرش را که داراى آن وضعهاى آنچنانى بود حال بسیار مرتب و خوشحال و در جائى عالى است . گفت : تو پسرمن هستى ؟ پسر گفت : بله پدر گفت : تو که حال و وضع درستى در دنیا نداشتى چطور به این مقام رسیدى ؟ پسر گفت : درست مى گوئى ، تا ساعت آخر عمرم چنین بودم ، امّا در آن وقت دیدم میخواهم بمیرم و حالم بقدرى خراب است که نزدیکترین اشخاص به من که پدرم باشد مرا رها کرده است و به من ترحم نکرد از کرده خود پشیمان شده و توبه کردم . آنوقت بادل شکسته گفتم (یا ارحم الرحمین ) اى خدائیکه از هر رحم کننده مهربانترى یک عمر گناه و معصیت کردم مرا ببخش و به من رحم کن یک لحظه با دل شکسته و توبه راستین رو به درگاه خدا آوردم .
ببینید تا لب پرتگاه جهنم هم میرود اما یکمرتبه توبه مى کند و رحمت خدا نگهش میدارد یک یا اللّه کارش را درست مى کند ایّاک نستعین فقط از تو یارى مى جویم ، کمکم کن ، حقیقت کار خودش را مى کند.
در کتاب لئالى الاخبار نوشته شده بود: زنى عیّاش و زانیه و بدکاره بود که در مجالس لهو و لعب شرکت مى کرد، یک روز در اثناء مسافرتش در بیابان به چاهى مى رسد، هرچه نگاه مى کند سطلى پیدا کند ولى چیزى نمى یابد آخرش به تَهِ چاه مى رود و آب مى خورد و بالا مى آید.
در این هنگام مشاهده مى کند که سگى تشنه است و دنبال آب مى گردد دلش به حال او مى سوزد کفش خود را سطل و موى و گیسوان خود را مى بُرد و طناب درست مى کند و به چاه مى اندازد و با زحمت از ته چاه آب بیرون مى آورد و سگ را سیراب مى کند. بعد مى گوید خدایا سگى را به سگى ببخش .
چون به یک سگ ترحم مى کند و او را سیراب میکند خداهم باو رحم مى کند و او را وسیله آمرزشش قرار مى دهد. بعد زن گریه زیادى کرده و توبه مى کند این کار خیر سبب توبه و بازگشتش به سوى خدا مى شود و با سعادت از دنیا مى رود.
در کتاب اثنى عشریه و همچنین در کلمه طیبه مرحوم حاجى نورى رضوان اللّه تعالى علیه است شیخ شوشترى رضوان اللّه تعالى علیه هم در ضمن مواعظش نقل فرموده :
عابدى هفتاد سال خدا را عبادت کرده بود، یکروز زن زیبائى در خانه اش را مى کوبد و در خواست میکند که شب را در خانه اش جابدهد. عابد اول خود دارى کرد ولى زن اصرار زیادى میکند عابد چون جمال و زیبائى او را دید فریفته مى شود، آرى چون دیده بدید دل در آن آمیز. آن زن زانیه دل عابد را برد و بالاخره عابد بخانه زن منتقل مى شود و دارائیش را تقدیم آن زن هرجائى مى کند.
یک هفته گذشت در ظرف این مدت یکباره عبادتهایش را رهاکرد، معلوم مى شود همان هفتاد سال عبادتش هم روح نداشته ، صورت بوده ولى جان نداشته ، پس از گذشت یک هفته یک مرتبه بهوش آمد کجا بودى و کجا آمدى . درچه صعودى بودى و چگونه سقوط کردى اگر مرگت در این حالت برسد کجا مى روى و باکى محشور مى گردى ؟ لطف حق به فریادش رسید هفتاد سال بظاهر رو به خدا آورده هرچند حقیقت هم در کار نبود امّا خدا او را بخودش واگذار نکرد یک مرتبه لرزید و گریست و توبه کنان و پشیمان و ناراحت بسر زنان از جاى حرکت کرد برود، زن گفت کجا چى شده ؟
گفت : هفتاد سال عبادتم را بیاد آوردم که در خانه حق بودم و حال مى بینم از درگاه او دور شدم واى … حرکت کرد برود زن گفت : تو را به خدائى که مى پرستى اگر رفتى توبه کنى دعا کن خدا به من هم توفیق توبه بدهد. عابد بیرون آمد جائى سراغ نداشت مستقیم به مسجد آمد تا شب را در آنجا بماند.
ده کور در مسجد جا داشتند یکى از همسایگان هر شب ده گرده نان براى آنها مى فرستاد عابد هم کنارى نشست ده گرده نان را آوردند و جلو کورها گذاشتند و رفتند. عابد چون گرسنه بود نان یکى از آنها را برداشت ، کور دست دراز کرد نان را نیافت ناله و فریاد برآورد، کى نان مرا برداشته امشب من از گرسنگى چه کنم ؟
اینجا عابد به نفس خود گفت تو گریزپائى اگر از گرسنگى هم بمیرى سزاوار هستى تا این کور بى نان بماند، فورا نان را پیش کور گذاشت ، آن شب آخر عمر عابد گنهکار بود، هنگام جان گرفتنش ملائکه حیران شدند کدام دسته جان او را بگیرند آیا ملائکه اى که ماءمور عذاب هستند یا ملائکه رحمت .
ندا رسید اعمال او را بسنجید، هفتاد سال عبادت و یک هفته معصیتش را سنجیدند، دیدند معصیتش مى چربد، اینجا رحمت خدا به فریادش رسید یا من سبقت رحمته غضبه اى خدائیکه رحمتش بر غضبش پیشى گرفته ، ندا رسید: دزدیدن گرده نان را با شرمسارى که پس از آن پیدا کرد را بسنجید. اینجا حساب فضل است دیدند سنگینتر در آمد.
آرى همان لحظه شرمسارى و توبه و پشیمانى نزد خدا ارزش داشت همان صرفنظر کردن از گرده نان و پس دادن به کور به فریادش رسید و با حسن عافبت جانش را گرفتند.
در کتاب کافى و بیشتر کتب اخلاقى مسطور است :
تاجرى در زمان سلف به اتّفاق عیال و اولادش که با وسائل تجارى بود سفر دریا کرد که ناگهان وسط دریا موجهاى مهیب کشتى را شکست و آب همه را غرق کرد تنها زن تاجر به تخته اى چسبیده و موجهاى آب او را به جزیره اى انداخت زن در این جزیره تنها مى گشت و از درخت میوه سدجوع میکرد، وضع لباسش هم که معلوم بود لباس ندارد همه پاره و از بین رفته بود، در همان حال جوان دزدى از دورزن عریان و صاحب جمالى را میبیند اول وحشت میکند. میگوید شاید از طائفه جن باشد، نزدیک مى شود، از او میپرسد از جن هستى یا انس ؟ مى گوید: انسانم ، از کجا آمدى ؟ میگوید: کشتى ما غرق شد و بستگانم غرق شدند و من به تخته اى چسبیده و خدا مرا نجات داد. جوان دزد معطلش نکرد زن بیچاره را زمین انداخت آماده کار حرام شد یک مرتبه زن لرزید، لرزشى که آن دزد را نیز تکان داد.
گفت : چه شده چه بر سرت آمده ؟ این ارتعاش و سوز و گداز و آتش خوف در دزد اثر گذاشت . آتشى که از خوف خدا برخیزذ، خلاصه زن گفت ترس از خدا، من در عمرم چنین گناهى را مرتکب نشده ام خوف چه میکند که در جوان دزد اثر مثبت گذاشت به او گفت من سزاوارترم که بترسم تو که تقصیرى ندارى ، تقصیر از من است من باید اینطور بترسم و بلرزم زن را رها کرد و رفت . ترک گناه کرد و توبه از گذشته ها نمود. همینطور در اثناء راه که ناراحت خواست بسوى آبادى خود برود. عابدى به او برخورد کرد. و باهم همراه شدند و با این جوان دزد همطریق گردیدند. چون هوا گرم و آفتاب تابان بود عابد مستجاب الدعوه رو به جوان کرد و گفت : مبینى که ازآفتاب ناراحتیم بیا و دعاکنیم خدا سایه بانى براى ما بفرستد، جوان سر بزیر انداخت گفت من یک فرد گنهکارى هستم که دعایم بجائى نمى رسد.
عابد گفت باهم دعا کنیم پاسخ داد من آبروئى ندارم ، در آخر کار گفت من دعا میکنم تو آمین بگو. اینجا امید در دلش پیداشد و پس از دعاى عابد با شرمسارى آمین گفت ابرى پیدا شد و بر سرشان سایه افکند همینطور که مى رفتند بر سر دوراهى رسیدند که راهشان دوتا مى شد از هم خدا حافظى کردند.
عابد دید ابر همراه جوان رفت عجیب است معلوم شد ابر براى او بوده دوید دنبالش گفت مگر نه گفتى من گنهکارم . گفت من عبادتى ندارم گنهکارم ، عابد گفت از این ابر معلوم است که براى تو آمده ببرکت توست جریان خودش را ذکر کرد دانسته شد همان ترک گناه و شرمسارى و توبه از روى صدق بوده قیمت داشته که او را مورد رحمت و نظر لطف خداوند کرده است .
در کتاب منهج الصادقین مشاهده شد: ذوالنون مصرى این مرد شریف که یکى از عرفاء زمان خود بوده روزى از کنار رود نیل در مصر میگذشته که ناگهان چشمش به یک عقرب مى افتد که به سرعت به طرف رود نیل مى رود، با خود گفت معلوم مى شود این عقرب ماءموریت فوق العاده اى دارد دنبال عقرب مى رود تا اول رود کنار آب مى رسید، دید قورباغه اى از آب بالا آمد خودش را به دیوار ساحل مى چسباند و عقرب مى آید روى پشت این قورباغه (یا لاکپشت ) سوار مى شود و روى آب عرض رود را طى مى کند ذوالنون هم فورا قایقى گرفته سوار شده بعرض رود آن طرف میرود وقتى که میرسد، قورباغه هم مى رسد آنطرف رود خودش را به دیوار میچسباند جناب عقرب مامور الهى پیاده شده مى آید بالا و براه میافتد.
ذوالنون هم پشت سرش مى آمد تا رسید بزیر درختى . مبیند جوان مستى کنار درخت افتاده و مار عظیمى نزدیک او شده سرش را نزدیک سینه جوان آورده و این بدبخت دهانش باز بوده آن لحظه اى که نزدیک بود افعى سرش را در دهان جوان کند، این عقرب ماءمور، از پشت مار آمد بالا روى سرمار نیشى به او مى زند و مار را از کار میاندازد و برمیگردد.
ذوالنون از لطف خدا در حفظ جوان مست حیران شد لگدى بآن جوان زد و رهایش نکرد تا کمى بهوش آمد گفت بلند شو ببین چه خبر است آیا چطور تو با چنین خدائى طرف مى شوئى ؟ جوان نگاه مى کند مى بند مارى افتاد، ذوالنون ماجرا را براى او مى گوید جوان در همان لحظه به گریه افتاد و نوشته اند که این جوان توبه کرد و از کرده هایش پشیمان گردید و گریان و نالان شده و ذوالنون را رها نکرد.
گفت تو را به خدا مرا با خدایم آشنا کن و مرا با خدا آشتى بده ، کارى بکن که خدا مرا بیامرزد او هم قبول کرد و همراهش بشهر مصر آمده و بالاخره مدتها ماند و سرگرم توبه و انابه و تدارک گذشته ها شد تا از صلحاء و اخیار گردید.
